و یادی از آن ایام که هنوز ورزش و ورزشکار به کالایی تجاری یا ابزاری سیاسی بدل نشده بود، ورزشکاران (البته استثنا همیشه بود و هست و خواهد بود) مجیزگوی این یا آن سیاستمدار و بد تر از آن مجیزگوی این یا آن دولتمدار نبودند، هتل های “صنعت سکس” تنه به چادرهای المپیک و میادین ورزشی نمی زدند و دوربینها بیشتر روی موفقیتهای ورزشکاران زوم میشد تا روی کفشهای نایکی یا آدیداس شان…

اینکه تقریبا تمام نام آوران ورزش ما از گذشته تا امروزچون جهان پهلوان تختیف محمود نامجو، امامعلی حبیبی، نصیری، جوادی، برزگر، خدر، فیلابی، سوخته سرایی ازورزشکاران رشته های رزمی مثل کشتی و وزنه برداری هستند وبیشترین موفقیتها را در همین دو رشته داشتیم و تا امروز از مجموع ۷۶ مدال المپیک ۶۷ تای آنها در رشته های کشتی و وزنه برداری نصیب ایران شدند، علاوه بر کم خرج تر بودن این رشته ها در مقایسه با ورزشهای تیمی که به ابزار ورزشی و میادین بزرگتر و … احتیاج هست، ریشه در وجود سنت این ورزشها در ایران نیز دارد. بعداز اشغال ایران توسط اعراب، تشکیل جلسات و تجمع در یک محل و همچنین تمرین با ادوات جنگی برای ایرانیان ممنوع شد. اجداد ما با استفاده از سنت ورزشهای رزمی که از دوران باستان در ایران وجود داشت و مورخین یونانی بارها به آن اشاره کرده اند، با ایجاد زورخانه ها توانستند این نوع ممنوعیتها را دور بزنند. زیرا زورخانه علاوه بر محل تمرین ورزشهای رزمی مثل کشتی و وزنه برداری ، همچنین مکانی برای تماس و حتی تشکیل جلسات مخفی ایرانیان نیز بود. در شمال ایران، بویژه غرب مازندران و شرق گیلان صده هاست که در بیشتر روستاها، سه ماه تابستان هر شب مسابقات کشتی محلی برگزار شده و پس از پایان فصل برداشت محصولات کشاورزی (اواخر تابستان یا اوایل پاییز) در یک روز آدینه فینال این مسابقات برگزار می شود. این سنت در بخشهایی از خراسان نیز وجود دارد. و شاید در دیگر استانهای دیگر هم که من بی اطلاعم.
*****

امامعلی حبیبی
برنده اولین مدال طلای المپیک ورزش ایران
امامعلی حبیبی در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در روستای درزی کلا، از توابع شهرستان بابل در مازندران زاده شد. از دوران نوجوانی به کشتی گیری( که تقریبا در تمام روستاهای گیلان و مازندران سنتی ماندگار از دوران کهن میباشد) علاقه داشته و همیشه آماده پیکار بود, در جوانی ضمن کار در شهرداری قائم شهر(شاهی) اوقات فراغت را با پشتکار به تمرین کشتی می پرداخت. بعدا به تهران آمده و زیر نظر مربی نامدار کشتی ایران حبیب الله بلورچی به طور جدی به تمریناتش ادامه داد. جسارت و سرعت عمل در میدان از ویژگیهای کشتی حبیبی بود.
تا سال ۱۹۵۶ ایران هرگز در هیچ رشته ای برنده مدال طلای المپیک نشده بود، حبیبی با کسب مدال طلا در المپیک ۱۹۵۶ ملبورن این طلسم را شکست و از آن پس همه (مردم و مطبوعات) وی را ببر مازندران می نامیدند. در المپیک ملبورن دومین طلای ایران نیز نصیب جهان پهلوان تختی گردید. در مسابقات جهانی سالهای ۱۹۵۹,، ۱۹۶۱، ۱۹۶۲ نیز حبیبی موفق به کسب مدال طلا گردید. در مسابقات جهانی ۱۹۶۱ در یوکوهامای ژاپن بود که ایران برای اولین بار به مقام قهرمانی جهان در رشته کشتی آزاد دست یافت. پس از کسب اولین طلای المپیک برای ایران در ملبورن، شاهکار دیگر حبیبی در مسابقات جهانی سال ۱۹۵۹ بوقوع پیوست که در آن مسابقات دو حریف نامدار خود ” وکز واختانگ بالاوادزه” روسی و ” اسماعیل اوغان” ترک که به ترتیب قهرمانان جهان و المپیک بودند را در کمتر از سه دقیقه ضربه فنی کرد.
سرعت و جسارت حبیبی فدراسیون جهانی کشتی را به فکر انداخت تا سیستم قدیمی کشتی را که گاه به دلیل عدم جنگجویی بعضی کشتی گیران کسل کننده بود با سیستم اخطار مهیج کرده و با کوتاه کردن زمان راندها به آن سرعت و تحرک بیشتری ببخشد. امامعلی حبیبی متخصص فنون ” سر و ته یکی”, “یک دست و یک پا”, ” لنگ آرنج و بزکش” بود.
در سال ۱۳۸۳ به پیشنهاد فدراسیون کشتی در روز ۱۷ دی سالروز درگذشت جهان پهلوان تختی، تمبر مخصوص این دو اسطوره ورزش ایران چاپ شد. امامعلی حبیبی در چهار فیلم سینمایی به نامهای جهنم سفید(۱۳۴۷)، ببر مازندران(۱۳۴۷)، رام کردن مرد وحشی (۱۳۴۹) و آدم و حوا (۱۳۴۹) بازی کرد .

**********

نامجو
برنده اولین مدال طلاى جهانى ورزش ایران و زننده ۳۲ بار رکورد جهان
محمود نامجو قهرمان افسانه یى وزنه برداری و از چهره های شاخص ورزش ایران سال ۱۲۹۷ در کوی استاد سراى رشت به دنیا آمد. از دوره نوجوانی به ورزش علاقمند بوده و استعداد خود را در ژیمناستیک و آکروبات و کشتی و بدن سازی و ورزشهای باستانی نشان داد . گرچه نامجو را بیشتر به خاطر موفقیتهای وی در رشته وزنه برداری می شناسیمT اما جالب است بدانیم که وی در المپیک ۱۹۴۸ لندن برنده مدال نقره در رشته زیبایی اندام شد. نامجو در نوجوانی و جوانی تا زمانی که در گیلان بود هیچ تجربه عملی در رشته وزنه برداری نداشت و عمدتا در سایر رشته های ورزشی فعالیت میکرد. از جمله اینکه با ورزشکاران محل مانند محمدعلی خورشیدی و هاشم پاداش ستوده در اجرای نمایش های شگفت آور نظیر پاره کردن کتابهای قطور و دریدن مجمعه ها و سینی های مسی و غیره شرکت می کرد و سنگ ها و وزنه های سنگین را که بلند کردن آنها از قدرت و توانایی مردم عادی خارج بود، بر روی دست بالا می برد. علاوه بر اینها در ورزشهایی چون بارفیکس، پارالل، تاب، خرک و آکروبات نیز شرکت می کرد و توانایی و مهارت شگفت انگیز خود را به معرض نمایش می گذاشت. راه و رسم کشتی گرفتن روی تشک را از رضا لاجی مشهور به هاشم زاده، پارالل و بارفیکس را از قدیر بیشه بان و برخی دیگر از ورزشهای آن زمان را از پهلوانان معروفی چون احمد درخشان، سید علی تفنگدار و سید علی کم سخن یاد می گرفت. محمود نامجو همزمان باستانی کارهم بود و از این رو برای تمرین و انجام ورزشهای قدیمی به زورخانه های سلامت بخش، میان راه و زورخانه بازارچه سبزه میدان می رفت. دیری نگذشت که نظیر ورزشکاران باستانی کار مانند کربلایی ندافی، رضا زرگر، بزرگ و مهدی خمیرانی صاحب نام گردید به طوری که ورود او را به زورخانه مرشد با آهنگ ضرب و صدای زنگ خوش آمد می گفتند. بعدها نیز هرگاه در سکوی قهرمانی می ایستاد، مرشدان زورخانه های رشت به افتخارش صلوات می فرستادند و زنگ می زندند.
نامجو وقتى به تهران آمد دست تقدیر او را براى آموختن فنون وزنه بردارى و تمرین با اسباب و ادوات ورشى به مدرسه ورزنده کشانید. در این مدرسه بود که رموز ورزش را یاد گرفت. نامجو همزمان با تمرین هاى وزرشى، در یک کارگاه مبل سازى و بعد از آن در آتش نشانی تهران کار مى کرد. به سربازى رفت. موقعیت خوبى بود. در دانشکده افسرى با خیال راحت تمرین مى کرد. وزنه بردارى ، باستانى و کشتى. سال ۱۳۱۸ بود که براى اولین بار در مسابقه هاى قهرمانى کشور در رشته وزنه بردارى در وزن ۶۰ کیلوگرم شرکت کرد و اول شد. این شروع همه افتخارات او بود. قهرمان گیلانى نزدیک به نیم قرن با پولاد سرد در میادین ملى و جهانى دست و پنجه نرم کرد و ثمره تلاش دراز مدت او در هم شکستن رکوردهاى جهانى کسب و ۱۲ مدال افتخار آفرین مسابقات جهانى، المپیک و آسیایى براى ایران بود. نامجو در سه دوره پیاپی از مسابقات جهانی وزنه برداریT یعنی لاهه هلند 1949T پاریس فرانسه ۱۹۵۰ وایتالیا ۱۹۵۱ مدال طلا را از آن خود کرد. در المپیک ۱۹۵۶ ملبورن در سن چهل سالگی مدال برنز گرفت و در همان المپیک عنوان مقاوم ترین وزنه بردار جهان به وی اهدا گردید.
منوچهر برومند، رییس سابق فدراسیون وزنه بردارى و از شاگردان نامجو، مى گوید: «محمود نامجو در طول ورزش قهرمانى خود حدود ۲۰ بار رکورد جهان، آسیا و ایران را فرو ریخت و اولین مدال طلاى جهان را براى کشورمان گرفت. در حقیقت قهرمانى هاى محمود نامجو، گرایش مردم را به ورزش افزایش داده بود و پس از آن جوانان و نوجوانان بسیارى به سوى ورزش سوق یافتند. ایرانى الاصل هاى خارج از کشور، نامجو را یکى از مهم ترین دلایل اشاعه نام ایران در جهان مى دانستند، من در حالى که افتخار شاگردى مرحوم نامجو را دارم، وقتى که براى اولین بار در مسابقات جهانى سوئد شرکت کردم ایرانى هاى ان کشور رکورد شکنى محمود نامجو را یکى از دلایل رواج و گسترش نام “ایران” در جهان مى دانستند، به طورى که قبل از آن تنها عنوان “پرشیا” رواج داشت.»
این پهلوان متین، وارسته و افتخار آفرین گیلانی در دی ماه سال ۱۳۶۸ خورشیدی در سن ۷۳ سالگی بر اثر ابتلا به بیماری سرطان لوزالمعده درگذشت و از خود پنج فرزند به یادگار گذاشت.

ماکان